Pałeczki z rodzaju Shigella,(bezrzęse o małej aktywności) są to bezwzględnie chorobotwórcze bakterie dla ludzi, które wywołują zakażenie jelit, określane jako czerwonka bakteryjna, krwawa biegunka(dyzenteria) oraz zatrucia pokarmowe.
Dzielą się na 4 gatunki oraz 47 typów i podtypów.
- Shigella dysenteriae (grupa A, 13 typów, w Polsce przewaga zachorowań w okresie międzywojennym),
- Shigella flexneri (grupa B, 6 typów, 15 podtypów, w Polsce przeważały zachorowania od II wojny światowej do połowy lat 60),
- Shigella sonnei (grupa D, 1 typ, przewaga zachorowań od lat 60 do chwili obecnej w Polsce)
- Shigella boydii (grupa C, 20 typów).
Najbardziej zjadliwym serotypem jest Shigella dysenteriae, która wytwarza egzotoksynę białkowa znaną jako toksyna Shiga. Silne działanie toksyn powoduje odwodnienie i silne osłabienie zakażonego organizmu. Rezerwuarem zarazka oraz źródłem zakażenia jest człowiek chory, ozdrowieniec lub nosiciel, wydalający bakterie z kałem. Choroba najczęściej szerzy się drogą fekalnooralną za pośrednictwem brudnych rąk. Żywność i woda skażona ludzkimi fekaliami oraz muchy mogą być przenośnikiem bakterii. Do zakażenia wystarcza od 10-100 bakterii.
Okres przeżycia poza środowiskiem człowieka jest krótki (jednak w glebie, fekaliach i na brudnej odzieży mogą przetrwać do 3 tygodni). Giną w temp. 560C w ciągu 30 min. Są bardzo wrażliwe na środki dezynfekcyjne (zwłaszcza preparaty zawierające chlor) i wysychanie. Objawy choroby pojawiają się w zależności od dawki zakażającej od kilkunastu godzin do 1 tygodnia. W początkowym okresie są to nudności, wymioty, częste wodniste biegunki zawierające śluz, krew lub ropę oraz podwyższona temperatura. Następnie dochodzi do bolesnego pustego parcia na stolec i silnych kurczowych bólów brzucha. Zawsze stwierdza się zmiany zapalne z charakterystycznym przekrwieniem i owrzodzeniem jelita grubego.
Powikłaniem choroby może być zespół hemolityczno-mocznicowy (HUS), jako reakcja na toksynę Shiga, perforacja jelita, zespół Reitera – odczynowe zapalenie stawów, cewki moczowej i tęczówki, zespół EKIRI – nagły zgon bez poprzedzających objawów choroby. Najwięcej zachorowań na czerwonkę bakteryjną jest w miejscach gdzie panują złe warunki sanitarne i często dotyczą dzieci w szpitalach, przedszkolach, żłobkach. W niektórych krajach bakterie zajmują drugie miejsce wśród wszystkich czynników etiologicznych biegunek u ludzi.