Omacnica Prosowianka

Omacnica prosowianka (Ostrinia nubilalis) –  owad z rzędu motyli, szkodnik kukurydzy

Gąsienice omacnicy prosowianki zimują w resztkach pożniwnych kukurydzy lub w łodygach chwastów: komosy, szarłatu, rdestu plamistego. W maju przepoczwarczają się i w połowie czerwca wylatują jako motyle. Omacnica prosowianka jest motylem nocnym, loty odbywa od zmroku do północy. Żyjące dwa tygodnie samice składają jaja nocą od połowy czerwca do końca sierpnia. Umiejscawiają je na dolnej stronie liści kukurydzy w pobliżu nerwu głównego oraz na łodygach. Białe jaja po 10-30 w złożach ułożone są dachówkowato i polewane stygnącą na powietrzu wydzieliną. Składaniu jaj sprzyja ciepła i sucha pogoda. Każda samica składa przeciętnie ok. 700-800 szt. Larwy wylęgają się po upływie 7-15 dni. Początkowo żerują one w kątach liściowych. Gąsienica 4-krotnie linieje, jest więc pięć stadiów rozwojowych. W połowie wyrośnięte gąsienice (najczęściej po drugim linieniu) wgryzają się do łodygi, w nerwy główne liści, w kolby i w wiechy drążąc korytarze. Zaatakowane rośliny na skutek żerowania gąsienic łamią się, a kolby odłamują i opadają na glebę. Pod koniec rozwoju (jesienią) gąsienica kieruje się do szyjki korzeniowej i tam zimuje w specjalnym oprzędzie.

     Omacnica prosowianka jest ciepłolubnym motylem nocnym. Rozpiętość skrzydeł owada wynosi od 25 do 30 mm. U omacnicy występuje bardzo wyraźny dymorfizm płciowy. Przednie skrzydła samicy są jasnobrązowe z ciemnymi brzegami i dwoma falistymi liniami poprzecznymi. U samców natomiast skrzydła są brunatne z jasnymi przepaskami. Samice są większe od samców. Długość ciała motyli wynosi od 12 (samiec) -15 (samica) mm. Rozpiętość skrzydeł samicy 30 mm, samca – 25 mm.

    

Samica omacnicy prosowianki (Fot. P. Bereś)           Samiec omacnicy prosowianki (Fot. P. Bereś)

Jaja są białe, okrągłe, lekko spłaszczone średnicy około 0,5 mm, składane grupami w  tzw. złoża po 20-30 i więcej sztuk. Po złożeniu jaj samica polewa je lepką, białawą substancją, która zsiada się w zetknięciu z powietrzem (1).  Chroni ona jaja przed  osypywaniem się na ziemię oraz przez szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych.

Jaja (1-2), młode gąsienice (3) oraz dojrzała postać gąsienicy omacnicy prosowianki – (Fot. P. Bereś)

     Wylęgające się z jaj larwy (gąsienice) mają 8 par odnóży, są słabo owłosione i żółtawe (4). Dorosłe przybierają barwę cielistą, ze słabo zaznaczonymi brązowymi plamkami na każdym segmencie i z nieco ciemniejszym paskiem na grzbiecie. Rozwój gąsienic przebiega w pięciu stadiach rozwojowych, z których ostatnie osiąga 25 – 30 mm długości.

Więcej informacji na temat biologii szkodnika w artykule dr P. Beresia [pobierz]

     Omacnica prosowianka jest najgroźniejszym szkodnikiem upraw kukurydzy w Polsce. Jej występowanie obejmuje coraz większy zasięg i wzrasta z każdym rokiem. Rośnie też sama szkodliwość szkodnika. Z badań prowadzonych przez kilkanaście lat przez dr Beresia wynika, że omacnica uszkodziła od 2,7 do 98,5 proc. roślin oraz od 1,8 do 91,5 proc. kolb.

     Poprzez szczegółowy monitoring zaobserwowano systematyczny wzrost szkodliwości gąsienic tego motyla dla kukurydzy. Jak wskazują badania wraz ze wzrostem liczby uszkodzonych roślin wzrastała też częstotliwość pojawiania się innych uszkodzeń, które mają wpływ na obniżeniu plonu ziarna. Najczęstsze uszkodzenia to złomy łodyg poniżej kolby, kolby podgryzione u nasady, w tym opadłe na glebę.

Fot. Władysław Kościelniak

Omacnica prosowianka niszczy nie tylko uprawy kukurydzy. Ten szkodnik atakuje również plantacje winorośli. Spośród innych roślin uprawnych w Polsce, w mniejszym lub większym stopniu, larwy żerują  na takich roślinach jak: konopie, chmiel, groch, jabłoń, pomidor, proso, słonecznik, soja i innych. [więcej informacji]

     W zintegrowanej ochronie roślin, która ma obligatoryjnie obowiązywać w Polsce od 2014 r., bardzo ważną rolę odgrywa precyzyjne monitorowanie występowania omacnicy w zasiewie, aby zasygnalizować obecność szkodnika i wyznaczyć optymalny termin jego zwalczania.

Najczęściej do tego celu wykorzystywane są pułapki, np. feromonowe [przejdź do sklepu] lub świetlne. Dzięki nim można określić dokładnie w jakich terminach najczęściej występuje wylot motyli szkodnika. [więcej informacji]

Więcej na temat szkodliwości omacnicy prosowianki i obrazie uszkodzeń na kukurydzy oraz strat w uprawach w artykule [pobierz]