To Gram-dodatnia laseczka. W warunkach tlenowych poza organizmem zwierzęcym, w odpowiedniej temperaturze, wytwarza w swojej centralnej części wegetatywnej owalną sporę.
Spora jest odporna na działanie:
– wysokiej i niskiej temperatury (znosi kilkadziesiąt minut w temp. 120-1500C),
– promieni ultrafioletowych (promienie słoneczne zabijają je po 100 godzinach),
– odwodnienia,
– wysuszenia,
– wysokiego i niskiego pH środowiska,
– środków dezynfekcyjnych.
Rezerwuarem laseczek wąglika są:
– zwierzęta roślinożerne, głównie przeżuwacze (bydło, owce, kozy, konie)
– gleba, do której bakterie trafiają wraz z odchodami i w której przetrwalniki mogą zachować żywotność przez kilkadziesiąt lat.
Podczas powodzi przetrwalniki są wymywane z gleby na powierzchnie pastwisk i ponownie są źródłem zakażenia zwierząt.
W glebie przeżywaniu przetrwalników wąglika sprzyja:
– obecność azotu i związków organicznych,
– umiarkowana temperatura (150C)
– pH gleby przekraczające 6.
Przetrwalniki mogą być przenoszone na inne zwierzęta lub człowieka przez owady (muchy). Występowanie wąglika u ludzi jest przeważnie związane z chorobą wśród zwierząt domowych.
Infekcja występuje w postaci:
– skórnej (czarna krosta) – 95%;
– jelitowej;
– płucnej.
Najczęstszą postacią jest wąglik skórny (95% przypadków). W miejscu zakażenia powstaje swędząca grudka. W ciągu 2-3 dni grudka przekształca się w owrzodzenie otoczone pęcherzykami zawierającymi liczne laseczki wąglika. Po 7-10 dniach zmiana przekształca się w czarny strup, stąd dawna nazwa choroby (anthrax, czarna krosta). Czarny strup jest otoczony nasilonym stanem zapalnym. Grudki najczęściej są umiejscowione na rękach, przedramionach i głowie.
Na skutek martwicy tkanki, krosta przekształca się we wrzód martwiczy, z którego zakażenie może się rozprzestrzenić na cały organizm, wywołując posocznicę.
Tylko kuracja antybiotykowa daje gwarancję całkowitego wyleczenia choroby.
W czasach przed wynalezieniem antybiotyków śmiertelność była bardzo wysoka.
Odmiana płucna ( wziewna) rozwija się w organizmie od 2 do 43 dni. Chory ma początkowo objawy grypopodobne, ale szybko dochodzi do ciężkiego zapalenia z krwotocznym obrzękiem płuc.
W niektórych przypadkach dochodzi także do zapalenia opon mózgowych.
Jeśli chory nie zostanie w porę leczony antybiotykami przed pojawieniem się objawów ostrej fazy zakażenia
w 95% przypadków następuje śmierć.
Wąglik płucny nie przenosi się z człowieka na człowieka drogą kropelkową podobnie jak ma to miejsce przy grypie czy ospie i dotychczas nie zanotowano przypadków przeniesienia choroby z osoby na osobę.
Równie ciężki przebieg ma postać jelitowa wąglika która rozwija się po spożyciu zakażonego mięsa, wody czy żywności do której celowo wprowadzono przetrwalniki bakterii (atak bioterrorystyczny).
Choroba charakteryzuje się:
– silnymi wymiotami,
– krwawieniem z przewodu pokarmowego,
– gorączką
– krwawą biegunką.
Postać jelitowa wąglika jest trudna do rozpoznania i zwykle kończy się zgonem w okresie 2-5 dni od wystąpienia pierwszych objawów.