Pleśniakowiec lśniący (Alphitobius diaperinus Panz.) – gatunek niewielkiego chrząszcza, szkodnik magazynowy, roznosiciel chorób drobiu
Chrząszcz długości 5,0-6,0 mm, kształtu owalnego, barwy brązowo-czarnej z wyraźnym połyskiem. Przedplecze i pokrywy są punktowane bez mikrorzeźby, boki przedplecza słabo zaokrąglone. Głowa mała, wciągnięta pod przedplecze do nasady oczu, które są podzielone do połowy. Czułki nie sięgają poza przedplecze i stopniowo rozszerzają się ku końcowi. Czułki i odnóża czerwonawe.
Gatunek kosmopolityczny, występuje w Ameryce Północnej i Europie. Do niedawno wykazywany był jako szkodnik o małym znaczeniu gospodarczym, występujący na pleśniejących produktach spożywczych. Obecnie występuje w kurnikach, gdzie rozwija się w masowych ilościach i jest tam problemem weterynaryjnym. Larwy żerują na martwych kurczakach i mogą być przyczyna masowych padnięć. Rozprzestrzeniany jest wraz z paszami, a warunki panujące w kurnikach sprzyjają jego rozwojowi.
Szkodliwość
Pleśniakowiec lśniący jest chrząszczem wszystkożernym. Preferuje produkty żywnościowe pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, gdy są zatęchłe, spleśniałe, psujące się lub rozkładające. Żeruje w przechowywanych mieszankach paszowych dla drobiu, często gromadzi się wokół poideł i karmideł, gdzie żywi się rozrzuconą paszą w ściółce, szczególnie w jej lekko wilgotnej warstwie. Larwy i osobniki dorosłe pleśniakowca mają mocne żuwaczki. W okresie, gdy brakuje pożywienia, odbywają wędrówki w poszukiwaniu pokarmu i wtedy mogą niszczyć konstrukcje kurnika, np. elementy drewniane, polistyrenowe warstwy ocieplające, naruszony tynk. Obniżają właściwości termoizolacyjne kurnika nawet o 30%, szczególnie wtedy, gdy larwy wyszukują miejsc do przepoczwarczenia się.
Mogą też stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi, jeśli nawóz kurzy jest przeznaczany na pola w pobliżu mieszkań ludzkich. Opuszczają stosy kurzaku, jeśli temperatura obniży się poniżej wartości optymalnej. Ponieważ mają zdolność do latania, nocą mogą przelecieć na odległość około 1,5 km. Część chrząszczy może powrócić do kurnika, jeśli kurzak został zgromadzony w pobliżu obiektu.
Pleśniakowiec wgryza się w ciało martwych i schorowanych kurcząt, gdzie żeruje pod skórą. Wielokrotnie larwy i chrząszcze były znajdowane w organach wewnętrznych martwych kur. Ponad 30% kurcząt martwych z powodu białaczki miało pod skórą larwy i dorosłe pleśniakowce; doliczono się nawet do 25 owadów w ciele kurczaka.
Gdy w kurniku czy indycznikach jest sucho, wtedy pleśniakowiec gryzie skórę odpoczywających na ściółce kurcząt. Kurczęta są w ciągłym ruchu, nie odpoczywają nocą, a wyczerpane mają słabe przyrosty masy ciała.
Pleśniakowiec lśniący zjada też larwy i osobniki dorosłe mączlika młynarka. Może niepokoić zwierzęta znacznie większe od siebie. Nawet żmije wrzucone do pojemnika z licznymi larwami i chrząszczami pleśniakowca były atakowane przez owady, które wchodziły im przez jamę gębową do przewodu pokarmowego i od środka przegryzały dziury wychodząc następnie na zewnątrz. W ten sposób torowały drogę wejścia innym osobnikom. Po 45 minutach żmije były martwe, a po 12 godzinach zostały z nich tylko szkielety.
Duża szkodliwość pleśniakowca lśniącego w hodowli drobiu wynika nie tylko z tego, że chrząszcz ten zjada i zanieczyszcza mieszanki pasz drobiowych i niepokoi drób. Szkodnik jest nosicielem wielu groźnych chorób drobiu. W kurnikach, w których padły kurczęta porażone białaczką, ściółka roiła się od larw i chrząszczy pleśniakowca. Doświadczalnie udowodniono, że szkodnik roznosi wirusy z grupy Herpesvirus wywołujące chorobę Mareka i białaczki drobiu. Larwy i dorosłe pleśniakowce żerują na odchodach, w tym na odchodach chorych kurcząt i ptaków padłych z powodu białaczki. Zarażają się wtedy wirusem. Wraz ze wzrostem larw, stopień ich zakażenia wzrasta. Po przepoczwarczeniu, dorosłe pleśniakowce też są zdolne do przenoszenia wirusa białaczki, gdy są zjadane przez kurczęta. W ten sposób czynnik chorobotwórczy może być utrzymywany w kurniku przez dłuższy czas. Dotyczy to nie tylko wirusa z grupy Herpesvirus, lecz także innych mikroorganizmów chorobotwórczych jak Salmonella thompsoni, S. typhimurium, Escherichia coli, a także Bacillus, Micrococcus i Streptococcus, a także sprawców choroby Gumboro. Pleśniakowce są też żywicielami pośrednimi wielu pasożytów, np. są rezerwuarem oocyst kokcydiów (Eimeria sp.) i larw tasiemców Choanotaenia i Raillietina. Ponadto, w ciele larw kumuluje się rakotwórcza mykotoksyna F-2 wytwarzana przez grzyb Fusarium roseum.
Drób zakaża się patogenami podczas zjadania zainfekowanych larw lub osobników dorosłych. Owady zakażone niektórymi patogenami mogą przez dłuższy czas stanowić źródło infekcji. W ciągu pierwszych 10 dni życia brojler kurzy może zjeść nawet 450 larw, a indyk zjada około 200 larw, nawet przy stałej obecności karmy w karmnikach. Ptaki, które żywią się larwami i osobnikami dorosłymi szkodnika, zwykle mają słabe przyrosty masy ciała. Obserwuje się często zwiększoną ich śmiertelność.
na podst art. prof. St. Ignatowicza