Pchła

Pchła (Siphonaptera) – rząd owadów zaliczanych do podgromady owadów uskrzydlonych, wtórnie bezskrzydłych.

Pchły mają niewielkie rozmiary, najwięksi przedstawiciele osiągają6 mmdługości ciała, które u wszystkich pcheł jest bocznie spłaszczone. Posiadają silnie rozwinięte odnóża, które składają się z biodra, krętarza, uda, goleni i członowanej stopy co zapewnia jej dużą skoczność – do1 mdługości (200 razy przekraczające długość ciała owada), wysokość skoku do30 cm. Narządy gębowe pchły są typu kłująco-ssącego, całe ciało pokrywa twardy oskórek ze szczecinkami lub ząbkami skierowanymi do tyłu. Budowa ciała pchły jest wynikiem przystosowania do pasożytniczego trybu życia, jaki wiodą na powierzchni ciał ptaków i ssaków, żywiąc się wyssaną krwią. Z jaj znoszonych przez samice na ciele żywiciela wylęgają się larwy, żywiące się resztkami organicznymi znajdującymi się w ściółce gniazd i w legowiskach zwierząt. W zależności od warunków rozwój całkowity trwać może od 2 tygodni do kilku miesięcy. Znanych jest ok. 1500 gatunków pcheł, spośród nich ok. 70 gatunków występuje w Europie Środkowej. Liczne gatunki są roznosicielami zarazków chorobotwórczych (m.in. dżumy) oraz pasożytów, np. pchła psia (Ctenocephalides canis) przenosi tasiemca psiego (Dipylidium caninum).Może obywać się bez pożywienia do 18 miesięcy. Innymi przedstawicielami pcheł są: pchła szczurza (Xenopsylla cheopis) oraz tunga (Tunga penetrans), pasożytująca w skórze ludzi i zwierząt, wywołująca owrzodzenia i trudno gojące się rany.

Choć ich nazwy wskazują docelowego żywiciela, to w istocie pchły te mogą bez problemu zmienić gatunek, na którym bytują i np. pchła psia będzie pasożytować na człowieku. Pchła już po 2 dniach od wyklucia składa jaja i może ich łącznie złożyć 600-2000 w ciągu swojego życia. Z jaj wykluwają się larwy, które żywią się odchodami dorosłych osobników, wyglądającymi jak czarne lub brązowe kupki nie do końca strawionej krwi. Wyklute larwy chowają się następnie w kokonach, w zacienionych miejscach np w dywanach, wykładzinach. Zamknięte w kokonach potrafią przeżyć parę miesięcy, przy spowolnionym cyklu rozwojowym. Czekając na żywiciela, wewnątrz kokonu dojrzewają i wykluwają się w dogodnym momencie, kiedy wyczują ciepło lub wibracje powodowane przez potencjalnego żywiciela.

Larwy przekształcają się w kokonach w dorosłe osobniki. Jeśli w środowisku znajdują się żywiciele (np. zwierzęta), wytwarzane przez nich wibracje podłoża i ciepło powodują, że pchły uwalniają się z kokonów i atakują. W niskich temperaturach cykl rozwojowy pcheł jest zahamowany.

Pchła ludzka (Pulex irritans) – pasożyt ludzi i zwierząt, osiąga do3,5 mmdługości ciała, brunatno ubarwiona, wywołuje świąd skóry. Przenosi zarazki dżumy oraz innych chorób. Posiada ciało spłaszczone bocznie i mocny, chitynowy pancerz. Wielkość pchły to około 2-3 mma więc można ją zobaczyć gołym okiem. Jest ciemnobrunatna, często prawie czarna. Aparat gębowy pchły jest typu kłująco- ssącego, dziurkuje ona skórę w regularnych rzędach i pije krew przez 120-150 minut. Dorosła pchła karmiona krwią człowieka żyje ponad 500 dni natomiast bez pokarmu może przeżyć tylko 125 dni. Ssąc krew wydziela hapten, który znajduje się w jej ślinie a ten łączy się z kolagenem skóry co może wywoływać nadwrażliwość. Po wyssaniu krwi następuje szybka defekacja, zwłaszcza po pierwszym ssaniu co sprzyja rozwojowi inwazji ponieważ larwy pcheł żywią się głównie odchodami dojrzałych osobników. Pchła w trakcie swojego życia przechodzi przeobrażenie zupełne od postaci larwalnej do owada doskonałego, czyli larwa różni się budową od dorosłej postaci. Jedna samica składa nawet 400-500 jaj w ciągu życia. Jaja mogą być składane na żywicielu i opadać na legowiska lub mogą być składane do środowiska – np. w szpary między parkietem. Są małe – około 0,5 mm długości, białe i owalne Z jaj po około 3-10 dniach wykluwa się larwa, która jest światłofobna. Po okresie larwalnym, który obejmuje 3 linki i trwa 7-14 dni powstaje poczwarka. Jest ona otoczona oprzędem i drobinami kurzu lub piasku. W końcu owad doskonały wychodzi z oprzędu po 7-10 dniach.

Objawy ukąszenia:  

Bezpośrednim następstwem żerowania pcheł są różowe plamki, z małym, ciemnym krwawym punkcikiem w środku. Występują one w dużych ilościach, po kilkanaście, położone są blisko siebie. Takie zmiany są początkowo silnie swędzące. Tak silny świąd utrzymuje się do 3 dni. U osób wrażliwych mogą pojawiać się pokrzywkowate bąble lub rozlane rumienie, a po około 1-2 latach mogą zatracić prawie zdolność reagowania na dalsze ukłucia.

Szkodliwość:

  • Wywołują Alergiczne Pchle Zapalenie Skóry (APZS).
  • Przenoszą tasiemce psie (Dipylidium caninum) u psów, kotów i ludzi, a zwłaszcza małych dzieci.
  • Doprowadzają u młodych zwierząt do znacznej utraty krwi i anemii.
  • Roznoszą zarazki chorobotwórcze (dżumytularemiiwąglikariketsje gorączki śródziemnomorskiej i endemicznego duru mysiego oraz wirusa białaczki kociej

Występowanie:

Pchły lubią niską temperaturę i wysoki stopień nasycenia powietrza wilgocią. Są także światłofobne (głównie larwy), więc żerują najczęściej w miejscach nie wystawianych na słońce – głównie na osłoniętych odzieżą częściach ciała. Miejscem predylekcyjnym jest najczęściej okolica pasa, barków, bioder lub nogi. Natomiast larwy można często znaleźć we włóknach dywanu lub wnętrzu sofy.  Obecność pcheł w mieszkaniu można stwierdzić m.in. na podstawie plamek kału na pościeli. Kocie kocyki i psie kosze stanowią dalece spokojniejsze biotypy z dobrymi szansami na rozwój.