Mała ruchliwa pałeczka Gram-dodatnia, posiadająca nieliczne rzęski, pozbawiona otoczki.
Rośnie w szerokim zakresie temperatur (4-400C, optymalna 30-370C), ruchliwa w temp. 250C.
Występuje w glebie, wodzie, ściekach, gnijących roślinach i kiszonkach, u dziko żyjących i hodowlanych zwierząt oraz w produktach spożywczych.
Szczególną cechą tej bakterii, jest jej zdolność do utrzymywania się i namnażania w niesprzyjających warunkach środowiska zewnętrznego (w glebie od 11-12 miesięcy, w kale zwierząt 12 miesięcy).
Potrafi przeżyć proces mrożenia i długotrwałe okresy wysuszenia.
Zaliczana jest do najbardziej ciepło opornych wśród form wegetatywnych (w temp.600C ginie dopiero po 30 min, dopiero w temp. 760C całkowicie).
Toleruje znaczne stężenia soli (rosną nawet przy 10% stężeniu NaCl) i niskie pH od 5 do 9,6. W czasie namnażania w produktach nie powodują zmian cech organoleptycznych.
Listeriozę stwierdzono w Polsce po raz pierwszy w 1951 roku.
Listeria monocytogenes należy do bakterii warunkowo chorobotwórczych.
Rezerwuarem zarazka są gryzonie ( myszy i szczury), więc często dochodzi do zanieczyszczenia paszy ich odchodami i przeniesieniem bakterii na zwierzęta domowe, głównie przeżuwacze (bydło, owce, kozy).
Do zakażenia zwierząt dochodzi drogą:
– pokarmową
– oddechową przez wdychanie zakażonego pyłu.
Bakterie mogą powodować też zatrucia u ludzi, często o ciężkim przebiegu. Atakuje głównie osoby z osłabionym układem odpornościowym.
Do grup ryzyka zaliczamy:
– noworodki,
– kobiety ciężarne
– osoby starsze
– lekarze weterynarii, którzy mają bezpośredni kontakt z materiałem zakażonym poronnym krów oraz drobiem.
Liczba zachorowań na listeriozę w Polsce ( 30-40 rocznie) znacząco odbiega od danych statystycznych w innych krajach, co może oznaczać że choroba jest niedostatecznie rozpoznawalna w naszym kraju.
Szczególnie narażone są kobiety ciężarne, u których może dojść do poronienia lub zakażenie może zostać przeniesione na płód (zakażenie przez łożysko, drogi rodne lub krzyżowe infekcje na oddziałach noworodków).
Badania wykonane w Szwecji i Holandii wykazały, że dość często występuje bezobjawowe nosicielstwo
Listeriozę (choroba wywołana przez Listeria monocytogenes) stwierdzono Polsce po raz pierwszy w 1951 roku
Listeriozie towarzyszą różne objawy chorobowe:
– u noworodków – zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, bezdech lub niewydolność oddechowa i zapalenie płuc. Śmiertelność 50 – 90 %.
– u dorosłych – od lekkich grypopodobnych po nieżyt żołądkowo-jelitowy, zapalenie wątroby i dróg żółciowych, wysiękowe zapalenie płuc, zapalenie szpiku i kości, zapalenie spojówek, węzłów chłonnych, zakażenie skóry, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (55 % zakażeń), zapalenie wsierdzia (z 48% śmiertelnością), posocznica listeriozowa (początkowo gorączka, bóle mięśniowe, biegunka, nudności, następnie objawy kliniczne podobne do innych posocznic – ogólnoustrojowa reakcja zapalna oraz dysfunkcja narządowa).
Profilaktyka zakażeń:
- Nie ma szczepionek przeciwko chorobie
Zabiegi deratyzacji w gospodarstwach hodowlanych zmniejszają ryzyko zakażenia paszy przez odchody gryzoni. Zabiegi deratyzacji muszą być: traktowane na równi z potencjalnym zagrożeniem listeriozy i być stałym elementem monitorowanym przez zakłady deratyzacyjne. - Przestrzeganie higieny w obejściach inwentarskich i wykonywanie zabiegów sanityzacji oraz dezynfekcji likwidują ogniska zarazków (zwłaszcza usuwanie odchodów oraz ich utylizacja w przypadku stwierdzenia występowania choroby).
- Bardziej restrykcyjne zalecenia dotyczą kobiet w ciąży oraz osób starszych i z obniżoną odpornością (dokładna obróbka cieplna potraw a zwłaszcza mięsa i drobiu).
- Odsunięcie kobiet w ciąży od prac polowych oraz czynności związanych z bezpośrednim kontaktem ze zwierzętami, ich wydalinami bez stosowania odpowiednich zabezpieczeń.
- Mycie warzyw i owoców przed spożyciem
- Unikanie niepasteryzowanego mleka i jego przetworów.